به نقل از «فارس»

نمایی تاریخی از روزنامه‌نگاری قدیم در اصفهان

تاریخ انتشار: ۲۰ مرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۴۳۰۸۱۲

به گزارش خبرگزاری فارس از اصفهان، روزنامه‌نگاری در ایران سابقه نسبتا طولانی دارد و  نزدیک به ۱۸۰ سال حیات مطبوعات ایران با روندی خاص و با ویژگی‌هایی منحصر به فرد همراه بوده است.  قدیمی‌ترین نشریۀ محلی استان اصفهان در تاریخ دوم جمادی الاول ۱۲۹۶ هـ. ق به همت میرزا تقی خان سرتیپ تأسیس شد.

در دوره‌ای که اخبار منحصر به نوشته‌های چاپ شده در روزنامه‌ها بود و از فراگیری روزنامه میان همگان خبری نبود روزنامه‌ها تنها تامین‌کننده خوراک فکری قشر روشنفکر جامعه بودند و اخبار را به گوشه و کنار کشور می‌رساندند، حالا با گذشت چندین سال از چاپ آن روزنامه‌های قدیمی  اگرچه به ظاهر به کاغذهایی رنگ‌و‌رو رفته و تا خورده تبدیل شده‌اند اما نتیجه زحمت و تلاش روزنامه‌نگارانی هستند که با تجهیزات ساده آن زمان و در روزگاری که وسایل ارتباطی ظهور نکرده بود، تاریخ را به شیوه خودشان ثبت کردند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

کاغذهای قدیمی روزنامه‌ها انسان را یاد آن پسرک روزنامه‌فروشی می‌اندازد که برای کسب چند قران پول در خیابان فریاد می‌کشد: «روزنامه، روزنامه...!»

برای شناخت اوضاع یک جامعه و بررسی دقیق پیشینه­‌ی تاریخی آن­، توجه به روزنامه­‌ها به عنوان یکی از منابع مکتوب دست اول امری ضروری است، چرا که در کتاب‌های تاریخی، مسائل به صورت کلی بیان شده و به وسیله مطبوعات­، می‌­توان خلاء موجود را پر کرد، بررسی و پژوهش مطبوعات و تجزیه و تحلیل درست اطلاعات و محتوای آنها­، آشنایی کامل با دوره تاریخی انتشار روزنامه و شناخت دیدگاه‌­های فکری مدیر و سردبیر آن لازم و ضروری است تا بتوان به نتیجه درستی از اطلاعات موجود در مطبوعات دست یافت.

تاریخ انتشار روزنامه در اصفهان به سال ۱۲۹۶ق می­‌رسد که فرهنگ اصفهان توسط «میرزا تقی خان حکیم باشی سرتیپ» چاپ شد، وی طبیب مخصوص ظل‌­السلطان بود که همراه او به اصفهان آمد و روزنامه «فرهنگ» را منتشر کرد­ و  آن زمان اصفهان شاهد انتشار عناوین گوناگونی از روزنامه­‌ها با مطالب متنوع بود که از مسائل و مشکلات زمانه به دور نبود و این شرایط منجر به تعطیلی یک روزنامه و افتتاح روزنامه دیگری بود.

هر چه روزنامه­‌ها بیشتر و  مطالب آنها متنوع‌تر می‌­شد، سانسور مطبوعاتی نیز بر آنها بیشتر بود، ولی روزنامه­‌نگاران در هر شرایط مطالب خود را در قالب­‌های ادبی، فکاهی­، اخلاقی و دینی نوشته و به دست مردم می‌­رساندند.

در اصفهان از سال ۱۲۹۶ق تا­کنون مجلات و روزنامه­‌های بسیاری منتشر شده است ولی از آنجایی که اثر مدونی در مورد روزنامه­‌های اصفهان و آشنایی با آنان و مدیران‌شان وجود نداشت مجموعه تاریخی و فرهنگی و مذهبی تخت فولاد در قالب طرح­‌های پژوهشی خود و به منظور آگاهی مردم اصفهان از سیر تاریخ روزنامه­‌نگاری و روزنامه‌های منتشره در اصفهان و همچنین آشنایی با مدیران و ناشران آنها که اغلب در تخت فولاد مدفون هستند، مجموعه‌ای گردآوری کرده است.

انتشار اولین روزنامه در ایران را به میرزا صالح شیرازی در ۱۲۵۳ق نسبت می‌دهند وی کوشش می­‌کرد اخبار دارالسلطنه تهران را در دسترس عموم قرار دهد و تاثیرات چشمگیر و روشنگریانه‌­ای در افکار و آرا مردم بگذارد که مهمترین بارقه­‌ی آن را می‌‌توان در بروز مشروطیت مشاهده کرد، تا اواخر دوره ناصرالدین شاه، مطبوعات در ایران پیشرفتی کند داشت و به طور کامل در خدمت و به صلاح‌دید حاکمیت بود روزنامه و مندرجات آن از زندگی مردم جدا و مباحث آن در گزارشات امور شخصی یا در ستایش سلطان بود. ایالات نیز از انتشار روزنامه بی­‌بهره بودند تا این که «میرزا تقی خان کاشانی» در سال ۱۲۸۹ در فارس موفق به انتشار اولین روزنامه ایالتی شد. پس از آن با استقرار ظل­‌السلطان در اصفهان­، میرزا تقی خان کاشانی  کار روزنامه­‌نگاری خود را ادامه داد و اولین روزنامه در اصفهان به سال ۱۲۹۶ق تحت عنوان روزنامه­‌ی «فرهنگ » متولد شد.

توقف ۱۷ ساله چاپ روزنامه

از تعطیلی روزنامه­‌ی فرهنگ تا برقراری نظام مشروطه­، اصفهان به غیر از مجله دینی «دعوت اسلامی» که فقط دینی و اعتقادی بود، دچار یک وقفه‌­ی تقریباً هفده ساله در انتشار روزنامه شد تا اینکه تأسیس مجلس و تفکرات آزادی‌خواهانه، عامل شروع دوباره‌­ی انتشار مطبوعات آن هم در سطحی به نسبت گسترده در اصفهان شد. از این زمان تا حدود سال ۱۳۳۰ق که اکثر روزنامه­‌های منتشره­، حول محور آگاهی و رشد عقاید آزادی خواهانه و مشروطه‌طلبی و مبارزه با استبداد بود، مطبوعات از یک اسلوب خاص مبارزاتی و انتقادی برخوردار بودند. با شروع جنگ جهانی اول، مطبوعات دچار یک رکود شدند و پس از آن دیگر به آن جایگاه علمی و انتقادی و خبری واقعی خود بازنگشتند. بعد از کودتای ۲۸مرداد ۱۳۳۲، نیز روزنامه­‌های اندکی را می­‌توان یافت که از بار علمی و جایگاه محکمی در جامعه برخوردار باشند.

مدیران جراید در سال‌های برقراری مشروطیت، از میان فضلا و ادبا و شعرا و نویسندگان و دانشمندان زبردست در اصفهان بودند. این روند با تغییراتی ادامه ‌یافت و روزنامه نگاران واقعی و عالم به این فن کم‌یاب‌تر می‌شدند و حتی حرفه­‌ی روزنامه‌نگاری در دوره‌ی اخیر برای بعضی یک کاسبی و یا معبری برای کسب قدرت اجتماعی و شهرت تبدیل شده بود. 

روزنامه‌نگاران مدفون در تخت فولاد

روزنامه‌نگارانی که با دیگر علما و شعرا و دانشمندان و بزرگان این خطه در تخت فولاد مدفون شده‌اند چنان عظمت و مقامی به این خطه عطا نموده‌اند که این سرزمین شهرت عالم‌گیر یافته و به قول سید هاشم موسوی حداد «یکی از چیزهایی که فضای اصفهان را صاف نگه داشته است، وجود موجدین و عارفین و حکمای اسلام از اعاظم علما است که در مدت قرون متمادی در این قبرستان خوابیده‌اند.» باید یادآور شد که قبوری که از ایشان بر جای مانده در اوج سادگی و گمنامی است و حتی به سختی می‌­توان آنان را یافت. باوجودی‌که مدفون بودن تعدادی از این اشخاص در این خطه مشخص است، ولی اثری از قبر آنها در تخت فولاد نیست. از زندگی و خصوصیات برخی روزنامه‌نگاران نیز هیچ اطلاعی در دست نیست مانند­: محمد علی مهرداد صاحب روزنامه‌ی «تفسیر سیاسی روز» و «لطف الله منشور علوی» صاحب روزنامه‌ی شاهکار نو و شاه سمندی صاحب روزنامه­‌ی ندای دستباف.

میرزا محمد حسین ملقب به نورالدین معروف به مجلسی و متخلص به چهره از دانشمندان، ادبا، واعظان، روزنامه نگاران و آزدای خواهان صدر مشروطیت اصفهان است. بعد از پیروزی آزادی‌خواهان و برقراری مشروطیت در ایران چندی نگذشته بود که با ایجاد انجمن بلدیه در اصفهان نور الدین به عنوان یکی از اعضای فعال این انجمن انتخاب شد. وی علاوه بر مجالس روضه و وعظ در مدرسه‌ی شمس آبادی امامت جماعت داشت. تا اینکه سرانجام پس از یک کسالت ممتد در سن هفتاد و سه سالگی در شانزدهم اسفند ۱۳۰۷ دارفانی را وداع گفت و پیکرش در تخت فولاد اصفهان، تکیه خوانساری به خاک سپرده شد.

از جمله آثار و خدمات فرهنگی نورالدین مجلسی، انتشار روزنامه «فرج بعد از شدت» است که در شعبان ۱۳۲۵ در اصفهان، انتشار یافت این جریده در چهار صفحه به قطع متوسط و هر ماهی سه نمره منتشر می‌شد که پس از سه شماره از شماره‌ی چهارم به «انجمن بلدیه» تغییر نام پیدا کرد.

مطالب این روزنامه غیر از مذاکرات انجمن بلدیه اصفهان، که به صورت کامل بیان می شد، شامل مقالاتی است به قلم مدیر روزنامه درباره فواید مشروطیت و معایب استبداد. قلم روزنامه شیوا و روان است و مدیر روزنامه انتقادات سختی را نسبت به ظل‌السلطان داشته است.

انجمن بلدیه پس از هفت شماره به دلیل افزایش مطالب و پرداختن به مذاکرات انجمن بلدیه اصفهان به جای ده روز یک بار، به صورت هفتگی منتشر و به عنوان روزنامه‌ی رسمی این انجمن شناخته شد. اما پس از ده شماره در شوال ۱۳۲۵ به تعطیلی کشیده شد زیرا نیرالدله حاکم وقت اصفهان، با انجمن بلدیه از سرعناد وارد شد و با آنان درگیری پیدا کرد، اعضای انجمن نیز به طور دسته جکعی استعفاء دادند و روزنامه‌ی این انجمن نیز دیگر منتشر نشد.

موزه‌ی روزنامه‌نگاران  واقع در تخت فولاد اصفهان در سال ۸۴ در محل مقبره‌ی صارم‌الدوله راه‌اندازی شد که در آن سیر تاریخ روزنامه نگاری و مطبوعات اصفهان بیان شده است، سوابق حدود ۳۰۰ روزنامه و مجله تا قبل از انقلاب اسلامی در این موزه موجود است که به دلیل کمبود فضا و کوچک بودن مکان مقبره، موزه تنها قادر است همین تعداد را معرفی کند.
قبرستان تخت فولاد به عنوان دومین گورستان جهان اسلام قبرستانی قدیمی با مساحت تقریبی ۷۵ هکتار در حاشیه جنوبی رودخانه زاینده‌رود اصفهان و در انتهای یکی از محورهای تاریخی شمالی ـ جنوبی شهر واقع شده است که به‌دلیل وسعت، کثرت مشاهیر مدفون در آن و وجود ابنیه ارزشمند تاریخی یکی از مهم‌ترین محوطه‌های تاریخی و فرهنگی ایران محسوب می‌شود.

پایان پیام/۶۳۱۲۴/

منبع: فارس

کلیدواژه: تخت فولاد روزنامه نگاری روز خبرنگار روزنامه نگاران انتشار روزنامه روزنامه نگاری میرزا تقی خان تخت فولاد انجمن بلدیه روزنامه ها روزنامه ی ی روزنامه ی تاریخی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۴۳۰۸۱۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

جایزه سال آزادی مطبوعات یونسکو به همه روزنامه نگاران فلسطینی رسید

"سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد" (یونسکو) جایزه جهانی آزادی مطبوعات سال 2024 خود را به همه روزنامه نگاران فلسطینی که جنگ غزه را پوشش می دهند، اهدا کرد.

به گزارش عصرایران به نقل از الجزیره، "مائوریسیو وایبل" رئیس هیات داوران بین‌المللی متخصصان رسانه یونسکو در این باره گفت: "در این دوران تاریکی و ناامیدی، ما می‌خواهیم یک پیام قوی از همبستگی و به رسمیت شناختن آن دسته از روزنامه‌نگاران فلسطینی که در چنین شرایط دراماتیکی این بحران را پوشش می‌دهند، به اشتراک بگذاریم." 

ویبل در مراسمی در سانتیاگو، پایتخت شیلی، در آستانه روز جهانی آزادی مطبوعات، افزود: "ما به عنوان بشریت، بدهی بزرگی به شجاعت و تعهد آنها به آزادی بیان داریم."

به گفته کمیته حفاظت از روزنامه نگاران (CPJ) و فدراسیون بین المللی روزنامه نگاران (IFJ) بیش از 100 روزنامه نگار و کارمند رسانه، که اکثریت قریب به اتفاق آنها فلسطینی هستند، در طول 7 ماهه جنگ غزه و در حملات اسرائیل به غزه کشته شده اند.

اسامی خبرنگاران غالبا فلسطینی کشته شده در حملات اسرائیل به نوار غزه

دفتر رسانه های دولتی غزه تعداد این افراد را بیش از 140 نفر اعلام کرده است.

ویبل در مصاحبه ای با الجزیره گفت که جهان "بدهی بزرگی به روزنامه نگاران فلسطینی" دارد.

وی افزود: "ما در سراسر جهان با خطرات زیادی روبرو هستیم و باید بگوییم ایست کنید."

"آدری آزولای" مدیر کل یونسکو نیز گفت که این جایزه "ادای احترام به شجاعت روزنامه نگارانی است که با شرایط سخت و خطرناک روبرو هستند."

"لوسیا نیومن" خبرنگار الجزیره، که از سانتیاگو گزارش می دهد، این رویداد را "مراسمی بسیار احساسی" توصیف کرد.

او گفت:" هنگام اعلام برنده جایزه امسال مردم زیادی در اتاق بودند که گریه می کردند. احساسات بسیار و تشویق بسیار قوی وجود داشت."
خبرنگاران الجزیره در غزه از جمله کسانی بودند که از ماه اکتبر گذشته مورد هدف حملات اسرائیل قرار گرفتند.

 

کانال عصر ایران در تلگرام بیشتر بخوانید: حکایت تکان‌دهنده کشته شدن خبرنگاران در غزه/ واقعیت چگونه ساخته می‌شود؟ خبرنگاران کشته‌شده در جنگ غزه، بیشتر از کل روزنامه‌نگاران کشته شده در جنگ جهانی دوم شهادت 141 خبرنگار در جنگ غزه